به گزارش ایسنا، دکتر فریبرز درتاج در وبینار اثرات روانشناختی یک سال زندگی با کووید ۱۹ که به همت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد، اظهار کرد: متاسفانه سامانه آموزش مجازی استاد محور است و نمی‌توان امید داشت دانشجویان و دانش آموزان از آن بهره ببرند.

این روانشناس ادامه داد: هیچ آموزشی جایگزین آموزش چهره به چهره نمی‌شود و به علت عدم نظارت کافی بر حضور یا عدم حضور دانشجویان و دانش آموزان شاهد افت تحصیلی و در عین حال کاهش آمار مشروطی حتی در رشته‌های تحصیلی سنگین هستیم و این مساله هرگز قابل کنترل نیست.

این هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی افزود: ما بدون آمادگی به سمت آموزش مجازی و آنلاین رفتیم. با تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها در جهان حدود یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون نفر آمادگی حضور فیزیکی سر کلاس را ندارند و مطابق با برخی پژوه‌ها تا ۷۱ درصد افت تحصیلی را تجربه کردیم.

۵ میلیون دانش آموز به شاد دسترسی ندارند 

رئیس انجمن روانشناسی تربیتی ایران ادامه داد: در ایران از میان ۱۴ میلیون دانش آموز تنها ۹ میلیون نفر عضو شبکه شاد هستند و پنج میلیون نفر به این سامانه دسترسی ندارند. ۲۵ درصد از دانش آموزان کشور ما به اینترنت و سه میلیون و ۲۵۰ هزار نفر نیز به تبلت و گوشی هوشمند دسترسی ندارند که نهایتا به جاماندگی تحصیلی و ترک تحصیل روی می‌آورند.

وی با اشاره به پژوهش سازمان همکاری و توسعه اقتصادی با دانشگاه هاروارد در سال ۲۰۲۰، تصریح کرد: بر اساس این پژوهش دانش آموزان فرانسه، ایتالیا و آلمان در طول یک هفته پس از پاندمی کووید ۱۹، حدود ۸۲ درصد زمان کمتری را صرف یادگیری کردند. همچنین میزان یادگیری در کشورهای اتریش، سوییس و آلمان در قیاس با زمانی که آموزش در مدارس دایر بود، چهار تا هشت ساعت در طول هفته کاهش داشته است.

به گفته درتاج و بر اساس پژوهش یادشده، پس از پاندمی کووید ۱۹ از هر پنج دانش آموز یک نفر در طول هفته کمتر از ۹ ساعت مطالعه داشته است. همچنین در فرانسه هشت درصد و در آمریکا ۱۳ درصد دانش آموزان سه هفته پس از تعطیلی مدارس دیگر هرگز با معلمان خود ارتباط برقرار نکرده و به بی‌اشتهای تحصیلی یا ترک تحصیل روی آورده‌اند.

عضو شورای مرکزی سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور همچنین با اشاره به نظرسنجی از ۳۰۰۰ مدیر مدرسه در انگلیس، گفت:  بر اساس این نظرسنجی مدیران مدارس گفته‌اند که کمتر از ۷۰ درصد برنامه تحصیلی پوشش داده شده است که همین آمار برای مناطق محروم تنها ۴۶ درصد و برای دانش آموزان استثنایی تنها ۶۲ درصد است و می‌توان گفت دانش آموزان ابتدایی در این نوع آموزش آنلاین هیچ جایگاهی ندارند چراکه بخش اعظم یادگیری آنها از طریق مهارت‌های ارتباطی و چهره به چهره شکل می‌گیرد.

وی درباره پژوهش "شانس دوباره" در اسپانیا، گفت: این کشور برای جلوگیری از افت تحصیلی پیگیری تلفنی و انفرادی از دانش آموزان را آغاز کرده است. لازم به ذکر است حتی ۷۰ درصد معلمان اسپانیایی نسبت به بازگشایی مدارس نظیر بسیاری دیگر از صنوف اعتصاب کرده‌اند.

به گفته این هیئت علمی دانشگاه، در کشور آلمان از خدمات معلم سیار، در نیوزیلند از بسته‌های آموزشی کاغذی و چاپی و برنامه‌های تلویزیونی، در فرانسه از برنامه‌های تلویزیونی و رادیویی و در پرتغال از برنامه غنی سازی آموزشی برای مقطع ابتدایی و آموزش خصوصی برای دانش آموزانی که دسترسی به اینترنت ندارند در جهت جلوگیری از افت تحصیلی در پاندمی کووید ۱۹ استفاده می‌شود.

وی ادامه داد: جالب است که در سوئد هرگز مدارس تا کنون تعطیل نشدند. در ایرلند نیز برای برنامه بازگشایی مدارس در تابستان و ارائه کلاسهای جبرانی پس از دریافت واکسن کرونا برنامه ریزی شده است.

این روانشناس معتقد است که در دوران پاندمی کووید ۱۹، تعاملات اجتماعی کاهش  و انزوای اجتماعی و اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی افزایش یافت. همچنین نقش مسائل دینی کمرنگ شد. حدود ۳۰ میلیون دانش آموز در جهان از سرویس تغذیه رایگان مدارس استفاده می‌کردند که با تعطیلی مدارس در پاندمی کووید ۱۹ از این سرویس محروم و برای تامین معاش جذب بازار کار و در نتیجه هرگز به مدرسه بازنگشتند.

رئیس انجمن روانشناسی تربیتی گفت: در پاندمی کووید ۱۹ سه برابر بیشتر از گذشته از کودکان سوءاستفاده شد و شاهد افزایش خشونت بودیم. همچنین از جمله گروه‌های که در معرض فرسودگی شغلی قرار گرفتند روانشناسان بودند چراکه تا سه برابر بیشتر از حالت معمول خدمات خود را آنلاین ارائه کردند.

به گفته درتاج و مطابق با آمار سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۱۹، به ازای ۱۰۰ هزار جمعیت تنها پنج روانشناس در کشور ما وجود دارد و این تعداد توان جلوگیری از فضای روانی ایجاد شده کووید ۱۹ را ندارد. همچنین به ازای ۱۰۰ هزار جمعیت تنها دو روانپزشک در ایران وجود دارد در حالی که این آمار در کشور نروژ ۴۸ روانپزشک است. از سوی دیگر به ازای ۱۰۰ هزار جمعیت تنها 1.5 مددکار اجتماعی در ایران وجود دارد و این در حالی است که همین آمار در کانادا ۱۴۵ مددکار اجتماعی است. بنابراین توان مقابله با شرایط روانی ایجاد شده کووید ۱۹ در ایران کم است.

این عضو شورای مرکزی سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور، ادامه داد: قرنطینه و حضور بیشتر در خانه منجر به افزایش ۱۳ درصدی مصرف مواد مخدر در جهان شد به طوری که ۷۱ میلیون نفر در جهان اختلال مصرف مواد مخدر دارند. همچنین ۲۸۴ میلیون نفر از مردم جهان دچار اختلال اضطراب و ۲۶۴ میلیون نفر دچار اختلال افسردگی و ۱۰۷ میلیون نفر دچار اختلال مصرف الکل شدند.

وی با اشاره به پژوهشی در سال ۲۰۲۱، درباره ورودی دانشگاه‌ها که بر روی ۱۰۷ دانشگاه خصوصی انجام شد، تصریح کرد: مطابق با این پژوهش ورودی دانشگاه‌ها ۱۲ تا ۱۵ درصد کاهش یافته و بسیاری از دانشجویان از تحصیل انصراف دادند. بسیاری نیز به دلیل عدم توانایی پرداخت شهریه و مسائل مربوط به تنهایی و بی‌انگیزگی از تحصیل آنلاین انصراف دادند.

به گفته درتاج مطابق با آمار منتشره موسسه "سایکو"، کووید ۱۹ بر روی بیش از یک چهارم جمعیت دانشجویان سوئد اثر منفی گذاشته است و امکان ترک تحصیل به دلیل تجربه استرس بالا در ۵۰ تا ۶۰ درصد دانشجویان در رده سنی ۱۸ تا ۲۵ سال در سال ۲۰۲۰ در قیاس با سال ۲۰۱۷ افزایش داشته است.

وی در بخش دیگر سخنان خود گفت: نرخ بیکاری دانشجویان ۱۸ تا ۲۴ ساله شاغل نسبت به سال ۲۰۱۹ نیز ۱۲ درصد افزایش داشته و در استرالیا ثبت نام مقطع کارشناسی حدود ۶۴ هرار و ۱۰۰ نفر در رده سنی ۲۰ تا ۲۴ ساله کاهش داشته است.

این روانشناس همچنین این را هم گفت که بیشترین اثرات منفی یاد شده در آموزش آنلاین بر روی دانشجویان بین الملل بوده است.

این هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: در این بین اما برخی کشورهای دارای زیرساخت قوی نظیر ژاپن و امارات به دلیل استفاده از تکنولوژی بسیار از این نوع آموزش بهره بردند، اما مشکل اساسی ما این بود که به طور کلی دید منفی نسبت به آموزش مجازی در کشورمان وجود داشت و این نوع آموزش را دوست نداشتیم.

وی در ادامه به بیان راهکارهایی در زمینه آموزش آنلاین پرداخت و گفت: در آموزش آنلاین باید حداقل یک تعامل دو جانبه‌ای وجود داشته باشد. ارزشیابی باید به صورت هفته‌ای انجام شود چراکه امتحان پایان ترم اثری ندارد. برقراری ارتباط تصویری در آموزش مجازی اثربخشی را افزایش می‌دهد. دبیران و استادان باید برای قطع شدن سامانه آنلاین یک برنامه دومی داشته باشند تا در صورت نیاز آن را اجرایی کنند. همچینن تقسیم مطالب آموزشی به واحدهای کوچک تر و استفاده از زبان بدن و ترکیب یادگیری آنلاین و خودآموز آفلاین می‌تواند اثر بخش باشد.